Lược dịch từ bài của anh Andrew Hill
Ngay trước khi bạn thức dậy mỗi sáng, một ngày của bạn đã được mã hóa bởi các dữ liệu số. Điện thoại thông minh của bạn hiểu được khi nào bạn ngủ và khi nào bạn thức. Các trang mạng xã hội hiểu được khi nào bạn sẽ đăng bài đăng đầu tiên. Rất nhanh sau đó, họ sẽ biết được bạn đọc tin tức kiểu gì vào buổi sáng, bạn nghe nhạc gì khi bắt đầu ngày làm việc hay bạn đang cần mua thứ gì trên các trang thương mại điện tử.
Công cụ tìm kiếm quen thuộc của bạn và nhiều dịch vụ khác biết rằng bạn đang cố gắng để làm được chiếc bánh cho người thân yêu. Một số cơ sở dữ liệu đang ghi chép lại rằng thực tế là hôm nay bạn ở nhà muộn hơn hàng ngày và có thể bạn sẽ không đặt các cuốc xe công nghệ đi bất cứ nơi nào.
Đó chỉ là một số ví dụ sinh động nhất về chuyện toàn bộ những dữ liệu cá nhân của bạn đang liên tục xây dựng lên một phiên bản số đại diện cho chính bạn, ở trên môi trường mạng.
Bên trong các công nghệ mà bạn đang sử dụng hàng ngày, các ứng dụng hoạt động với phiên bản số của bạn để thực hiện những công việc khác thay mặt cho bạn, tối ưu hóa hoặc thao túng chính bạn ngoài đời, hoặc thường xuyên nhất (và cũng tệ nhất) là bán bạn cho những nhà quảng cáo các sản phẩm và dịch vụ.
Bạn có thể nằm trong số ít đã biết, đã ý thức và cẩn thận để những hành vi số này của bạn thực ra là biệt lập và không hoàn toàn giống như bạn ở ngoài đời, những ý kiến và quan điểm của bạn không thực sự ảnh hưởng sâu tới các hành vi kỹ thuật số dẫn đến việc phiên bản số không hoàn toàn phản ánh con người bạn.
Toàn bộ quá trình tạo ra digital self – phiên bản số của bạn hầu hết đã len lỏi vào xã hội mà không hề có kế hoạch nào báo trước. Chỉ một vài thập chí trước, “digital self” không có gì nhiều hơn ngoài những chiếc email hay những nội dung bên trong những đoạn chat. Ngày nay, phiên bản số digital self của bạn đã trải rộng trên mọi thứ, từ những tin nhắn bạn gửi đi, cho tới hành vi tình dục, sự trung thành của bạn với một số nhãn hiệu, tình trạng mang thai của ai đó trong gia đình bạn, những kế hoạch du lịch trong tương lai của bạn, tình trạng nghề nghiệp của bạn và rất nhiều những thông tin quan trọng khác nữa.
Phiên bản số của chúng ta ngày nay đã trở thành những đại diện sống động cho những mong muốn, nhu cầu động lực và đương nhiên là đại diện cho cả sự thiếu an toàn của chúng ta trên không gian mạng.
Mặc dù không thể phủ nhận được sự tuyệt vời của thế giới khi dữ liệu được lưu trữ (Chẳng hạn như khi bạn bước đến một quán ăn, camera ứng dụng công nghệ AI quét thấy mặt bạn, hệ thống báo cho chủ nhà hàng là “khách quen đến” và toàn bộ hệ thống nhà hàng sẽ phục vụ bạn với những điều kiện khiến bạn thấy thân thuộc và hài lòng nhất), nhưng cũng cần nhìn vào thực tế là công nghệ càng phát triển thì dữ liệu sẽ càng được ghi chép chi tiết hơn, nhiều hơn và được sử dụng vào các mục tiêu tinh vi hơn sau đó.
Có một điểm đáng bàn, đó là nếu như trong xã hội thực, chúng ta luôn luôn bồi đắp những kinh nghiệm để làm dày lên cái tôi thực thể của mình, chúng ta gò bản thân vào những hệ giá trị, những quy chuẩn của xã hội thực tế, để bản thân có thể tốt hơn, tiến xa hơn. Nhưng chúng ta lại gần như rất ít kiểm soát phiên bản số của mình trên thế giới mạng. Rõ ràng là chúng ta đang sống ở hai thế giới thực – ảo, mà con người ảo của chúng ta đang khá là bị bỏ bơ.
Trên thực tế là, có những người mà phiên bản số của họ hoạt động bài bản và thuận tiện trên internet. Họ có hình ảnh đại diện tốt hơn, có giao tiếp tốt hơn với những đối tượng ở xa mà thế giới vật lý khó chạm tới được, họ mua sắm trực tuyến, học hỏi trực tuyến, sử dụng ví điện tử và tiêu khiển trực tuyến. Một số phiên bản số của chúng ta thì đi làm trên mạng trong khi hầu hết phiên bản số của chúng ta chỉ là món hời với các nhà quảng cáo và các nhãn hàng khi chúng ta cứ chỉ ở đó và tương tác với các nội dung ảo trên mạng.
NHỮNG BẢN SAO RỜI RẠC CỦA BẠN TRÊN MẠNG
Thật không may là phần lớn chúng ta vẫn còn thiếu kiểm soát thông tin của chúng ta trên mạng, và điều đó có thể dẫn đến những mối quan hệ không lành mạnh cho phiên bản số của chúng ta. Trên thế giới và đặc biệt ở Việt Nam, không nhiều người biết đến rằng chúng ta có thể ký giao dữ liệu của chúng ta cho các doanh nghiệp khai thác hợp pháp hơn. Chính vì lẽ đó, rất nhiều doanh nghiệp lợi dụng công nghệ để ra sức lấy dữ liệu của người dùng và họ luôn giấu diếm hành động đó.
Mỗi khi bạn đăng ký tài khoản ở một trang mạng nào đó, bạn hoạt động trên đó, công ty này sẽ lại có một bộ dữ liệu của bạn, mỗi công ty có một kiểu na ná và khang khác nhau, tạo nên những phiên bản kỹ thuật số hơi khác nhau của bạn. Chúng là những bản sao rời rạc.
Nhiều phiên bản số bị phân mảnh hiện đang được đưa vào để tạo ra các thuật toán thay đổi thế giới xung quanh bạn.
Họ gợi ý cho bạn cách di chuyển, tắt chuông điện thoại khi bạn ngủ, đưa ra các đề xuất mua sắm và xem tin tức lặp đi lặp lại vào các chủ đề mà bạn đang quan tâm.
Thực ra việc ghi chép và tối ưu dữ liệu này có nhiều mặt tốt. Song nó tốt khi chúng ta có năng lực kiểm soát nó. Vậy làm thế nào để chúng ta có thể lấy lại quyền kiểm soát phiên bản số của mình, đưa nó vào sử dụng phục vụ chúng ta?
ĐIỀU CHÚNG TA NÊN THỰC SỰ SỞ HỮU
Hãy tưởng tượng một tương lai gần khi mà bạn kiểm soát được dữ liệu đằng sau các kết nối xã hội: lịch tập gym của bạn, kế hoạch du lịch của bạn, lịch sử duyệt web của bạn, hồ sơ y tế, sở thích cafe, kích thước bàn chân của bạn và những thứ liên quan khác nữa. Nếu bạn cảm thấy an toàn trong việc lưu trữ dữ liệu đó, biết rằng không có nhà quảng cáo nào có thể đọc và bán nó, bạn có thể bắt đầu xây dựng phiên bản số đầy đủ và chính xác của chính mình.
Với việc tự mình kiểm soát được những dữ liệu này, bạn có thể trao quyền cho công nghệ bạn yêu thích và bạn có thể làm nhiều thứ cho cuộc sống của mình tốt hơn. Bạn có thể trao quyền cho tương lai và các thuật toán AI có thể giúp phiên bản số của bạn tốt hơn nữa.
Bạn có thể lựa chọn những nền tảng công nghệ cạnh tranh mới trên thị trường, các ứng dụng điện thoại có thể được thay thế theo thời gian, nhưng dữ liệu của bạn, giá trị phiên bản số của bạn thì vẫn ở đó, trong tầm kiểm soát của bạn.
Vậy tại sao bạn không làm điều đó?
Vấn đề là, internet không được thiết kế cho dữ liệu cá nhân, và rất nhiều công ty lập ra để thu thập dữ liệu.
Vận hành đúng như xã hội, chúng ta không bao giờ có cơ hội dừng lại và suy nghĩ về tầm quan trọng của phiên bản số của chúng ta trong cuộc sống thường ngày. Thậm chí thời gian để suy nghĩ về chính chúng ta trong đời thực ta còn chẳng có.
Ngày nay, mọi người tham gia vào câu chuyện này rất nhiều và rất nhanh chóng song chúng ta vẫn chưa thực sự có giải pháp. Chúng ta vẫn thiếu những mô hình khả thi cho phép chúng ta có quyền sở hữu và bảo vệ dữ liệu cá nhân.
Chúng ta thiếu các cơ chế để các cá nhân thu thập và sở hữu dữ liệu cá nhân của họ bên ngoài các bức tường ảo của một vài công ty công nghệ khổng lồ.
Và chúng ta thiếu các giao thức để người dùng cấp quyền dựa sử dụng dựa trên dữ liệu của họ, hay giành được quyền sở hữu đối với những thông tin được tạo ra từ dữ lệu đó.
Comments